Arndís S. Árnadóttir, listfræðingur, ver doktorsritgerð sína Nútímaheimilið í mótun – fagurbætur, funksjónalismi og norræn áhrif á íslenska hönnun 1900-1970 í Hátíðasal Háskóla Íslands á föstudaginn klukkan 13:30.

Nútímaheimilið í mótun – fagurbætur, funksjónalismi og norræn áhrif á íslenska hönnun 1900-1970

Föstudaginn 19. ágúst næstkomandi fer fram doktorsvörn við Sagnfræði- og heimspekideild Háskóla Íslands. Þá ver Arndís S. Árnadóttir, listfræðingur, doktorsritgerð sína Nútímaheimilið í mótun – fagurbætur, funksjónalismi og norræn áhrif á íslenska hönnun 1900-1970. Andmælendur eru dr. Anna Lísa Rúnarsdóttir, sviðsstjóri rannsókna- og varðveislusviðs hjá Þjóðminjasafni Íslands og dr. Ragnheiður Kristjánsdóttir, aðjúnkt í sagnfræði við Háskóla Íslands. Aðalleiðbeinandi var dr. Guðmundur Jónsson, prófessor í sagnfræði við Háskóla Íslands og aðrir í doktorsnefnd voru dr. Ásdís Ólafsdóttir, listfræðingur í París og dr. Guðrún Helgadóttir, prófessor við Háskólann á Hólum. Eggert Þór Bernharðsson, forseti Sagnfræði- og heimspekideildar stjórnar athöfninni sem fer fram í Hátíðarsal Háskóla Íslands í Aðalbyggingu og hefst klukkan 13:30.

Ágrip úr rannsókn

Í ritgerðinni er fjallað um þær breytingar sem urðu á híbýlaháttum Íslendinga þegar hin fjölþjóðlega nútímahreyfing í byggingarlist og hönnun breiddist út á tímabilinu 1900–1970 og tengsl þeirra við norrænan listiðnað og hönnun. Efnið er skoðað frá sjónarhóli módernismans og efnismenningar hvað varðar húsgagnaframleiðslu, neysluhætti og hlutverk sýninga. Hugmyndir um fagurbætur birtust m.a. í heimilissýningum, umræðu um bygginga- og heimilisiðnaðarmál og með innreið vinnuvísinda á heimilum. Greint er hvernig módernismi eða norrænn funksjónalismi mótaði nýja fagurfræðilega sýn á húsakost og híbýlaprýði og átök hefða og nútíma, hins þjóðlega og innflutta, sveita og kaupstaða, eru skýrð með vísun í „útskurðartímabilið“, tilurð stássstofunnar og samkeppni um þjóðleg húsgögn. Sjónum er síðan beint að húsgögnum sem „hlutum“ í nútímavæðingu heimila í kaupstað og sveit. Dæmi eru tekin af nútímahúsgagnagerð þar sem ný efni eins og krossviður og krómað stál koma við sögu. Gerð er grein fyrir forsendum og sögulegum rótum „Scandinavian design“-hreyfingarinnar, norrænni samvinnu um listiðnaðarmál og mikilvægi byggingamála- og heimilissýninga eftir 1945. Tengsl Íslendinga við „Scandinavian design“-hreyfinguna á alþjóðavettvangi upp úr miðjum sjötta áratugnum eru skýrð með þátttöku þeirra í sýningum, hlutverki þeirra sem mótuðu smekk á íslenskum heimilum 1950–1970 og hvernig hönnunarmálum í húsgagnaiðnaði var háttað. Að lokum er sýnt fram á breytingarnar í húsgagnaframleiðslunni með dæmum af sýningum og nokkrum verkstæðum í Reykjavík og á Akureyri þar sem hönnun, ný tækni og efni komu á einhvern hátt að framleiðslunni.

Í rannsókninni er komist að þeirri niðurstöðu að Íslendingar hafi fylgt hugmyndum nágrannaþjóðanna um fagurbætur og síðar funksjónalisma í húsagerð og híbýlaháttum enda voru þjóðernisleg viðhorf til fagurfræði á heimilum áberandi og tengsl við norrænan heimilis- og listiðnað sterk. Íslendingum tókst hins vegar ekki að tengjast hönnunarhreyfingunni „Scandinavian design“ sem skyldi og skipuðu sér sess á jaðri norrænnar hönnunar á áratugunum eftir stríð. Umbætur í híbýlaháttum voru öðrum þræði fagurfræðilegar og fylgdu erlendum fyrirmyndum í listiðnaði og húsgagnagerð þar sem norræn áhrif vógu þungt. Húsgagnagerð dafnaði helst á tímum hafta og lengst af var handiðnaður mikilvægara afl en hönnun/fjöldaframleiðsla sem skorti tilhlýðilegt félags- og menningarlegt bakland og skilning á samspili listar og iðnaðar. Þátttaka í sýningum á alþjóðavettvangi hófst að ráði með „Scandinavian design“-hreyfingunni. Nýnæmið heima fyrir fólst í mótun smekks í anda norræns funksjónalisma og „Scandinavian design“ frekar en nýsköpun í listiðnaði og hönnun.

Um doktorsefnið

Arndís S. Árnadóttir nam listasögu sem Fulbright-styrkþegi eftir stúdentspróf frá Menntaskólanum í Reykjavík og síðar innanhússhönnun við bandaríska háskóla. Hún starfaði um árabil við bókasöfn, listupplýsingaþjónustu og innanhússhönnun. Hún veitti bókasafni Myndlista- og handíðaskóla Íslands, síðar bókasafni Listaháskóla Íslands, forstöðu. Hún lauk BA-prófi í bókasafns- og upplýsingafræði frá Háskóla Íslands 1980, MA-prófi með láði (distinction) í hönnunarsögu tuttugustu aldar (History of design in the modern period) frá DeMontfort háskólanum í Leicester á Englandi 1996. Hún hóf doktorsnám við Háskóla Íslands haustið 2004. Hún hefur haldið fyrirlestra og birt fjölbreytt efni á innlendum og erlendum vettvangi, m.a. um aðgengi og varðveislu listheimilda, myndgagnasöfn, íslensk bókverk og íslenska hönnunar- og húsgagnasögu. Hún hefur einnig stjórnað sýningagerð um bókverk listamanna, list og handavinnu kvenna, handiðnað og hönnun fyrir opinber söfn og sýningasali. Arndís er dóttir ÁrnaTryggvasonar og fyrri konu hans Guðbjargar Pálsdóttur sem bæði eru látin. Eiginmaður hennar er Jón E. Böðvarsson verkfræðingur og eiga þau þrjú uppkomin börn og tvö barnabörn.